A.F.A.M. Wetzer, 25 september 2008
Bernadettekerk
architect: Jan van der Valk (1873-1961)
locatie: Rosmalen, Graafsebaan 103
Gemeentelijk monument
Waardestelling Bernadettekerk Maliskamp, Rosmalen
InleidingDe Bernadettekerk te Maliskamp is sinds enkele jaren aan de eredienst onttrokken. Voor de kerk is een verzoek ingediend voor plaatsing op de rijkslijst van beschermde monumenten. Dit verzoek is, na een negatief advies van de gemeente 's-Hertogenbosch niet gehonoreerd. Op 16 september 2002 is een verzoek ingediend voor plaatsing van het gebouw op de gemeentelijke lijst van beschermde monumenten door de Stichting Hoe verder met de Bernadettekerk. In verband met beide verzoeken is op 30 januari 2003 een hoorzitting gehouden waarin de voornoemde stichting haar verzoek heeft toegelicht. Ter onderbouwing is een rapport met beschrijving, waardestelling en inventarislijst opgesteld door de Stichting Kerkelijk Kunstbezit in Nederland. Deze rapportages zijn geraadpleegd voor de hier volgende waardestelling door de gemeentelijke bouwhistoricus.Stedenbouwkundige waardeHet kerkgebouw is gelegen op een markant punt aan de Graafseweg, de hoofdverkeersweg langs het kerkdorp Maliskamp. De kerk is letterlijk de hoeksteen van de wijk. Het gebouw vormt een ensemble met de pastorie, zijvleugel (parochiehuis?), begraafplaats met baarhuisje en kerkhofmuur en het nabijgelegen klooster en de school. Het gebouwencomplex is omgeven door bomen en struikgewas.Voor de kerk bevindt zich een open ruimte die oorspronkelijk bestemd was voor een toren met westbouw en een travee. Deze delen van de kerk zijn nooit gerealiseerd, waardoor de gesloten tijdelijke westmuur met laag ingangsportaal nu de voorgevel van het gebouw bepaalt. De luidklok is nu onder gebracht in een dakruiter die op het hogere zadeldak van de viering is geplaatst.Architectonische waardeHet gebouw en de naastgelegen pastorie zijn gebouwd in 1934-'35 naar ontwerp van architect Jan van der Valk. Van het oorspronkelijke ontwerp zijn drie traveeën van het brede éénbeukige schip, de hogere viering met een met koper beklede dakruiter, de vijfzijdig lagere absis met sacristie en de beide zijtransepten uitgevoerd. De bovenrand van het metselwerk is onder de dakrand voorzien van siermetselwerk bestaande uit een tandlijst en zwartgekleurde bakstenen. Het bakstenen gebouw wordt gedekt door zadeldaken met gesmoorde golfpannen. De zijmuren van het schip en het koor zijn voorzien van steunberen en halfronde vensters met glas-in-lood ramen. Ook in de absis zijn halfronde vensters aangebracht. Verder bevat het gebouw kleine vensters met stalen ramen. Het exterieur is sinds de bouw praktisch niet veranderd.Het interieur is momenteel deels ontmanteld. Het meubilair en de beelden zijn verwijderd. In 2003 zijn de natuurstenen kruisjes (wijdingskruisjes of statiekruisjes?) uit de muren geboord. Uit de bouwtijd zijn de preekstoel, delen van het altaar en een herdenkingssteen vaan de eerste steenlegging nog aanwezig. Het kerkzilver en aanverwante inventarisstukken zijn niet meer in het gebouw onder gebracht. Het interieur heeft sinds de bouw enige aanpassingen ondergaan. In 1937 zijn op het gewelf van de absis schilderingen aangebracht door de kunstenaar Jac. De Wit. Door het atelier Verschuur uit Heusden zijn in 1950 gebrandschilderde glas-in-lood ramen aangebracht. In 1958 is voor het priesterkoor een mozaïekvloer van dubbel-hard-gebakken tegels aangebracht, voorstellende een notenbalk. Zowel het gebouw als de genoemde kunstwerken verkeren in een goede bouwtechnische staat. | 1 |
|
De Tilburgse architect Jan van der Valk (1873-1961) heeft in het interbellum meerdere kerkgebouwen vooral in Brabant ontworpen. Over het gevarieerde omvangrijke oeuvre van deze Tilbugse architect is een studie gepubliceerd. Hij ontwierp een met de Bernadettekerk vergelijkbaar kerkgebouw in Eindhoven (Tongerle). In 's-Hertogenbosch ontwierp hij de monumentale Sacramentskerk. Deze is onlangs gesloopt zodat de Bernadettekerk als het enige kerkgebouw van zijn hand in de gemeente resteert. De veelzijdige kunstenaar Jacques de Wit (1898-1983) werkte vooral binnen het atelier Brom uit Utrecht. De monumentale gewelfschildering in het koor van de Bernadettekerk is het enige onder eigen beheer uitgevoerd werk dat als zodanig in het lexicon Mak van Waay staat vermeld. Sociaal-cultuurhistorische waardeDe Bernadettekerk werd in 1934 gebouwd om het geïsoleerde en ver van de parochiekerk van de H. Laurentius gelegen Maliskamp van een eigen kerk te voorzien. Hiervoor werd een nieuwe parochie opgericht, gewijd aan de in 1933 heilig verklaarde Bernadette van Soubirous. Als bouwpastoor werd Corn. Schoenmakers aangesteld. De bewoners van de kleine hechte gemeenschap Maliskamp hebben de bouwgrond gekocht en het kerkgebouw en de pastorie voor een deel gefinancierd. Naast de kerk ligt de begraafplaats en de school. Het complex vormt het sociaal-cultuurhistorisch hart van het kerkdorp.ConclusieDe Bernadettekerk is vanuit stedenbouwkundige, architectonische en sociaal-cultuurhistorische overwegingen een waardevol gebouw. Bescherming door plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst is aan te bevelen. Door in de leegstaande kerk een nieuwe sociaal/maatschappelijke functie onder te brengen blijft het gebouw onderdeel van de leefgemeenschap Maliskamp Rosmalen en blijft de ensemblewaarde van de kerk met de begraafplaats, baarhuisje en kerkmuur in stand.'s-Hertogenbosch 6 augustus 2003 De gemeentelijk bouwhistoricus A.H. van Drunen | 2 |
Gemeente 's-HertogenboschArtikelen
| 2004 |
G.H.F. ValkArchitect van de Bernadettekerk Jan van der ValkRosmalla 1 (2004) 10-11 |
|
| 2008 |
Wim HagemansKampen in Maliskamp lijnrecht tegenover elkaar over kerkBrabants Dagblad woensdag 17 september 2008 |
|
| 2008 |
Wim HagemansOpkomst en neergang van 'Bernadette'Brabants Dagblad woensdag 17 september 2008 |
|
| 2008 |
Wim HagemansStrijd om kerk verdeelt MaliskampBrabants Dagblad woensdag 17 september 2008 |
|
| 2009 |
RedactieOverleg kerk Maliskamp leidt niet tot besluitBrabants Dagblad woensdag 16 december 2009 |
|
| 2011 |
'Bernadette' blijft in volle glorie bestaanDe Bernadettekerk wordt gerenoveerd en krijgt een functie die past in de omgeving waar ook de begraafplaats is. Na de zomer worden de definitieve plannen bekend.
Tilly van Uffelen | Brabants Dagblad zaterdag 2 juli 2011
|
|
| 2011 |
De Bernadettekerk behouden• Kantoren in de gerestaureerde Bernadettekerk; gebedsruimte aan de kant van kerkhof toegankelijk gemaakt.• Twaalf starterswoningen in de tuin van de parochie en zeven seniorenwoningen op de locatie van 't oude Trefpunt.
Rianneke Huibers | Brabants Dagblad woensdag 16 november 2011
|
|
| 2011 |
Bernadettekerk kan voor iedereen zijnAls alle betrokken omwonenden hun verantwoordelijkheid nemen, kan heel Maliskamp profiteren van een nieuwe bestemming van de Bernadettekerk, vindt Ignace Schretlen.
Ignace Schretlen | Brabants Dagblad zaterdag 26 november 2011
|
|
| 2012 |
Rianneke MeesNieuw idee voor BernadettekerkBrabants Dagblad vrijdag 2 november 2012 | 33 |
|
| 2013 |
Ignace SchretlenHet hoofdpijndossier van een leegstaand kerkgebouw
Stadswerk magazine (2013) 20-24
|
|
| 2014 |
Bouwplan Maliskamp terug bij afDe impasse rond de Bernadettekerk in Maliskamp duurt voort. De parochie zette samenwerking met Pennings stop.
Robèrt van Lith | Brabants Dagblad zaterdag 1 maart 2014 | 31
|
|
| 2014 |
Wijkraad Maliskamp stelt ultimatum na uitstel overleg kerkMALISKAMP - De wijkraad van Maliskamp wil vóór 31 oktober een definitieve oplossing voor de kerk in het dorp, waar al jaren over wordt gesproken. Dinsdagavond zou er overleg zijn tussen de betrokken partijen, maar dat is uitgesteld.
Tom van der Meer | Brabants Dagblad woensdag 1 oktober 2014 | 30
|
|
| 2015 |
Bewonersplannen voor BernadetteMALISKAMP - Inwoners van Maliskamp kunnen vanaf vandaag plannen en ideee?n indienen voor een nieuwe bestemming van de leegstaande Bernadettekerk. Begin april worden de ingestuurde ideee?n door een projectgroep gee?valueerd.
Domien van der Meijden | Brabants Dagblad vrijdag 20 februari 2015 | 34
|
|
| 2015 |
Fitnesscentrum, orgelbouwer of kleinkunst in kerkEen gezondheids- en fitnesscentrum, een orgelbouwbedrijf of een podium voor muziekuitvoeringen en kleinkunst. Dat kan de invulling worden van de Bernadettekerk in Maliskamp. De initiatiefnemers lichtten de plannen deze week toe tijdens de openbare vergadering van de wijkraad Maliskamp.
Marc Brink | Brabants Dagblad zaterdag 28 november 2015 | 2
|
|
| 2016 |
Jos van de VenParochie Bernadettekerk gaat voor plan orgelbouwerBrabants Dagblad donderdag 24 maart 2016 | 4 |
|
| 2016 |
Orgelbouwer kan in kerk en pastorieHet heeft wat voeten in de aarde gehad, maar het parochiebestuur van de Bernadettekerk in Maliskamp is akkoord met een nieuwe beheerder.
Jos van de Ven | Brabants Dagblad donderdag 24 november 2016 | Regio 7
|
Raadsbesluiten
| 2003 |
BernadettekerkHet college stelt de gemeenteraad voor om de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen te adviseren om de Bernadettekerk in Rosmalen niet aan te wijzen als rijksmonument. De Bernadettekerk is tijdens het Monumentenselectieproces geïnventariseerd, maar niet als rijksmonument aangewezen. Omdat er geen nieuwe feiten zijn, wordt de gemeenteraad voorgesteld om negatief te adviseren.
B&W Besluitenlijst 3 juni 2003
|
|
| 2004 |
BernadettekerkHet college heeft besloten om de Bernadettekerk aan te wijzen als gemeentemonument. De Bernadettekerk is vanuit stedenbouwkundig, architectonisch en sociaal-cultuurhistorische overwegingen een waardevol gebouw.
B&W Besluitenlijst 9 maart 2004
|
|
| 2004 |
Aanwijzing Bernadettekerk als gemeentemonumentHet college besluit de Bernadettekerk in Maliskamp vanwege haar monumentale waarde opnieuw aan te wijzen als gemeentemonument. Eerder heeft het college besloten om de kerk aan te wijzen als gemeentemonument en daar heeft het kerkbestuur bezwaar tegen gemaakt. Omdat in de eerdere procedure een fout is gemaakt, loopt de procedure nu opnieuw.
B&W Besluitenlijst 2 november 2004
|
Afbeeldingen
-
27 januari 1934
-
25 maart 2004
/rosmalen, graafsebaan 103.jpg "body=[<b>Beschrijving:</b> Zonder titel<br><b>Fotograaf:</b> G. Barbiers<br><b>Datering:</b> 25 maart 2004<br><b>Nummer:</b> 503.320<br><b>Bron:</b> Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed]")
Bossche Encyclopedie |